Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị ung thư máu 

Ung thư máu là một trong những loại ung thư vô cùng nguy hiểm và có tỷ lệ tỷ vong cao. Nó xảy ra khi có sự phát triển bất thường và không kiểm soát của các tế bào bạch cầu trong tủy xương. Những tế bào này có thể làm cản trở khả năng sản xuất các tế bào máu bình thường, dẫn đến thiếu máu, suy giảm miễn dịch, và các vấn đề về đông máu. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị ung thư máu qua bài viết dưới đây. 

1. Tổng quan về ung thư máu

1.1. Ung thư máu là gì?

Ung thư máu là tình trạng xảy ra do đột biến DNA trong các tế bào máu. Điều này dẫn đến hoạt động bất thường của các tế bào máu.

Hầu hết ung thư máu bắt đầu từ tủy xương – nơi sản sinh ra các tế bào máu này. Thông thường, các tế bào máu gốc trong tủy xương hình thành và phát triển thành ba loại tế bào máu: hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. 

Ung thư máu xảy ra khi quá trình bình thường này bị gián đoạn do sự phát triển không kiểm soát của một loại tế bào máu bất thường. Những tế bào máu bất thường hay tế bào ung thư sẽ không có khả năng thực hiện chức năng của nó như việc chống lại nhiễm trùng hoặc ngăn ngừa việc chảy máu. 

1.2. Các loại ung thư máu 

• Bệnh bạch cầu: Đây là bệnh ung thư máu do sự phát triển nhanh chóng các tế bào bạch đầu bất thường. Các tế bào bạch cầu bất thường này không có khả năng thực hiện chức năng của mình là chống lại nhiễm trùng. Không những thế, chúng còn làm suy yếu khả năng sản xuất hồng cầu và tiểu cầu của tủy xương. 
• U Lympho: Đây là một loại ung thư máu ảnh hưởng đến hệ thống bạch huyết – nơi sản sinh ra các tế bào miễn dịch. Tế bào lympho là một loại tế bào miễn dịch có vai trò quan trọng trong việc chống lại các tác nhân gây hại cho cơ thể. Các tế bào lympho bất thường nhân lên và tích tụ trong các hạch bạch huyết và các mô khác trong cơ thể. Từ đó là suy yếu hệ thống miễn dịch của cơ thể. 
• U tủy: Đây là một loại ung thư phát triển từ các tế bào plasma trong tủy xương, được gọi là ung thư Myeloma. Tế bào plasma là tế bào bạch cầu sản xuất kháng thể chống lại bệnh tật và nhiễm trùng trong cơ thể. Tế bào plasma ác tính sẽ ngăn chặn việc sản xuất kháng thể bình thường, khiến hệ thống miễn dịch của cơ thể bạn suy yếu và dễ bị nhiễm trùng. 

2. Nguyên nhân và triệu chứng bệnh ung thư máu

2.1. Nguyên nhân gây ra bệnh ung thư máu là gì?

Các nhà khoa học biết rằng ung thư máu xảy ra khi các DNA của tế bào máu bị đột biến, nhưng lại chưa tìm được nguyên nhân cụ thể khiến các DNA đột biến. 

Khi các DNA máu bị biến đổi, các tế bào máu bất thường sẽ phát triển và nhân lên nhanh hơn các tế bào bình thường. 

Cuối cùng, tủy xương sẽ sản xuất ít tế bào bình thường hơn. Điều đó có nghĩa là không có đủ tế bào bình thường để thực hiện các nhiệm vụ thiết yếu của chúng như: vận chuyển oxy qua cơ thể, chống lại nhiễm trùng và kiểm soát chảy máu.

Mặc dù không có lý do chính xác tại sao một người mắc ung thư máu, nhưng có một số yếu tố sẽ làm tăng nguy cơ ung thư máu, bao gồm: 

• Di truyền: Các yếu tố di truyền trong đột biến gen cũng làm tăng nguy cơ ung thư máu. Tuy nhiên, trên thực tế số lượng bệnh nhân ung thư máu do di truyền thường hiếm gặp vào đó nguyên nhân bệnh thường xuất phát từ môi trường sinh hoạt, làm việc có nhiều chất độc hại. 
• Tiếp xúc với quá nhiều bức xạ hoặc một số chất hóa học như benzene có thể làm tăng nguy cơ ung thư máu. Tiếp xúc lâu dài với benzene có thể gây tổn thương khung xương dẫn tới số  lượng tế bào xương và tiểu cầu giảm. Benzen có thể tìm được thấy trong:
• Khói thuốc lá
• Thực phẩm hoặc nước uống bị ô nhiễm
• Sơn, dung môi, keo dán, nhà máy hóa chất,…
• Một số bệnh do nhiễm virus như HIV, Virus EBV (gây bệnh bạch cầu đơn nhân), Siêu Vi Trùng HTLV – 1 (gây bệnh bạch cầu tế bào T và u lympho) có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và tăng nguy cơ ung thư máu. 

2.2. Những triệu chứng chính của bệnh ung thư máu là gì?

Các triệu chứng của bệnh ung thư máu có thể khác nhau tùy vào từng loại ung thư máu. Tuy nhiên, có một số triệu chứng điển hình mà cả ba loại đều có, bao gồm:

• Mệt mỏi: Cảm giác cơ thể luôn trong tình trạng mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng 
• Sốt dai dẳng: Sốt là dấu hiệu cơ thể đang chống lại nhiễm trùng hoặc phản ứng với các tế bào ung thư bất thường. 
• Đổ mồ hôi đêm: Tình trạng đổ mồ hôi vào ban đêm khi đang ngủ ngay cả trong điều kiện thời tiết bình thường. 
• Chảy máu hoặc bầm tím bất thường: Chảy máu mũi, chảy máu chân răng hay vết thương bị chảy máu khó cầm được. Vết bầm tím không lành sau hai tuần. 
• Nhiễm trùng thường xuyên: Dấu hiệu có thể hệ thống miễn dịch suy yếu
• Sút cân không rõ nguyên nhân
• Sưng hạch bạch huyết hoặc gan, lá lách to bất thường
• Đau xương: Bệnh u tủy và bệnh bạch cầu có thể gây đau xương hoặc gây ra các điểm đau trên xương.

3. Các cách điều trị ung thư máu hiệu quả hiện nay

3.1. Hóa trị

Hóa trị là phương pháp chính trong điều trị ung thư máu. Hóa trị có thể tiêu diệt tế bào ung thư để làm chậm quá trình tiến triển của bệnh hoặc loại bỏ ung thư. 

Tùy thuộc vào từng giai đoạn và loại ung thư máu, người ta có thể dùng thuốc hóa trị dưới dạng uống hoặc dạng tiêm truyền vào tĩnh mạch. Các liệu pháp hóa trị thường được thực hiện theo chu kỳ để bệnh nhân có thời gian hồi phục sau mỗi đợt hóa trị. 

Phương pháp hóa trị có thể tiêu diệt các tế bào ung thư nhưng đồng thời cũng có thể tiêu diệt các tế bào khỏe mạnh. Do đó, hóa trị thường gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn. 

3.2. Xạ trị

Xạ trị là phương pháp sử dụng các tia bức xạ năng lượng cao để tiêu diệt các tế bào ung thư. Thông thường trong điều trị ung thư máu, xạ trị được dùng để điều trị bệnh bạch cầu, u lympho hoặc u tủy. Xạ trị nhắm vào các tế bào bất thường, làm hỏng DNA của chúng để chúng không thể sinh sản. 

Giống như hóa trị, xạ trị cũng sẽ làm ảnh hưởng đến các tế bào khỏe mạnh trong quá trình xạ. Do đó, xạ trị cũng sẽ gây ra những tác dụng phụ cho bệnh nhân. 

3.3. Cấy ghép tế bào gốc tự thân: 

Là phương pháp sử dụng tế bào gốc máu của chính bệnh nhân để phục hồi khả năng tạo ra tế bào của tủy xương. Các tế bào máu gốc sẽ được lấy ra khỏi cơ thể bệnh nhân trước khi bệnh nhân thực hiện hóa trị hoặc xạ trị để tiêu diệt các tế bào ung thư. Các liệu pháp hóa trị hay xạ trị đều có thể giết chết các tế bào máu khỏe mạnh hoặc khiến tủy xương ngừng sản xuất sản xuất tế bào máu. 

Ghép tế bào gốc tự thân sau điều trị là cách khiến tủy xương có thể tạo ra các tế bào máu mới, khỏe mạnh. Đồng thời làm giảm các tác dụng phụ của hóa trị và xạ trị. 

Mặc dù phương pháp này không thể chữa khỏi hoàn toàn ung thư máu, nhưng nghiên cứu cho thấy nó có thể đưa tình trạng bệnh vào giai đoạn thuyên giảm lâu dài. Đây cũng là một lựa chọn khi các phương pháp điều trị khác không còn hiệu quả hoặc ung thư tái phát.

3.4. Cấy ghép tế bào gốc thích hợp 

Thường sử dụng các  bào gốc tử người khác hiến tặng. Thông thường các tế bào gốc này đến từ một thành viên có chung huyết thống, hoặc có thể từ một người lạ có tế bào gốc thích hợp và từ máu dây rốn của trẻ sơ sinh. 

Phương pháp này cũng sẽ giúp tủy xương phát triển các tế bào máu mới khỏe mạnh. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy các tế bào gốc thích hợp từ người hiến tặng có khả năng tấn công các tế bào ung thư trong cơ thể bệnh nhân. 

Phương pháp này được đánh giá là một phương pháp hiệu quả giúp thuyên giảm lâu dài thậm chí là chữa khỏi một số tình trạng ung thư máu và một số bệnh về máu. Tuy nhiên đây là một thủ thuật khá nguy hiểm.

3.5. Liệu pháp miễn dịch 

Liệu pháp miễn dịch là một loại phương pháp điều trị bệnh ung thư máu đầy hứa hẹn. Cơ chế  hoạt động của liệu pháp này là thúc đẩy hệ thống miễn dịch của cơ thể xác định và tiêu diệt các tế bào ung thư. Thông thường, hệ thống miễn dịch bảo vệ cơ thể chống lại vi khuẩn, vi-rút, chất gây dị ứng và các tác nhân gây bệnh khác. Tuy nhiên, một số tế bào ung thư có thể tránh bị tiêu diệt bằng cách đánh lừa hệ thống miễn dịch để đối xử với chúng như các tế bào khỏe mạnh. 

Liệu pháp miễn dịch sẽ lập trình hệ thống miễn dịch để xác định vị trí và tấn công các tế bào có đặc điểm ung thư (chẳng hạn như một số protein đặc hiệu khối u trên bề mặt của chúng), liệu pháp miễn dịch có thể được sử dụng để điều trị 

Có một số loại liệu pháp miễn dịch có thể được sử dụng để điều trị bệnh ung thư máu. Bao gồm:

• Vắc-xin điều trị ung thư
• Liệu pháp tế bào CAR-T
• Liệu pháp kháng thể đơn dòng
• Truyền tế bào lympho của người hiến tặng

3.6. Liệu pháp nhắm trúng đích

Liệu pháp nhắm mục tiêu là phương pháp điều trị ung thư hoạt động bằng cách nhắm vào những thay đổi di truyền mà tế bào ung thư có, trong khi tế bào bình thường không có. Có nhiều loại thuốc nhắm trúng đích khác nhau trong điều trị ung thư máu:

• Kháng sinh đơn dòng (MAB): Các kháng thể nhân tạo có khả năng tìm kiếm và tiêu diệt tế bào ung thư.
• Thuốc ức chế sự phát triển của tế bào ung thư: Ngăn chặn các tín hiệu giúp tế bào ung thư phân chia và phát triển. Từ đó, các tế bào ung thư sẽ không nhận được tín hiệu để phân chia và phát triển bình thường. 
• Thuốc ức chế Tyrosine kinase (TKI): TKI hoạt động bằng cách ngăn chặn các tín hiệu được gửi từ tyrosine kinase. tyrosine kinase. là các enzyme gửi thông điệp đến các tế bào ung thư để bảo chúng phát triển và phân chia.

Một số loại thuốc đích được truyền vào tĩnh mạch (bằng cách nhỏ giọt), một số được tiêm và một số được uống thông qua dạng thuốc viên. 

Xem thêm: Những điều cần biết về điều trị ung thư máu bằng tế bào gốc

4. Có thể phòng hay chữa khỏi bệnh ung thư máu không? 

Thực tế là không, không có phương pháp nào có thể phòng ngừa hay chữa khỏi hoàn toàn bệnh ung thư máu vì nguyên nhân cơ bản gây ra căn bệnh này còn chưa được xác định rõ ràng. 

Tuy nhiên, nếu ung thư máu được phát hiện và điều trị sớm thì việc chữa trị sẽ có kết quả tích cực hơn rất nhiều so với khi điều trị muộn. Đặc biệt với những tiến bộ y học hiện đại, tỷ lệ sống sau 5 năm của bệnh ung thư máu đã tăng lên đáng kể so với thập kỷ trước. 

Kế hoạch phòng ngừa tốt nhất bệnh ung thư máu nói riêng và các bệnh ung thư nói chung là kiểm tra sức khỏe thường xuyên xuyên để giúp xác định bất kỳ vấn đề tiềm ẩn nào trước khi chúng trở nên mất kiểm soát. 

Đặc biệt là những người đang tiếp xúc trực tiếp với những tác nhân gây hại như tia bức xạ, hóa chất độc hại, hút thuốc hoặc có hệ thống miễn dịch suy yếu nên chú ý nhiều hơn đến sức khỏe của mình. 

5. Kết luận

Mặc dù ung thư máu là một căn bệnh nghiêm trọng và ảnh hưởng tới tính mạng của con người. Nhưng với những  tiến bộ trong y học và công nghệ điều trị ung thư máu bao gồm hóa trị, xạ trị, liệu pháp nhắm đích và cấy ghép tủy xương, đã cải thiện đáng kể tỷ lệ sống sót và khả năng chữa khỏi cho nhiều bệnh nhân mắc ung thư máu. 

Nguồn tài liệu tham khảo: clevelandclinic